ab-eo, iī, itum, īre (griech. ἄπειμι),
I)von irgendwo, von irgend etwas ab-, weggehen od. bl. gehen, abreisen (Ggstz. manere, redire, adire, accedere, venire, advenire),
A)eig.:
1)im allg.: abeam an maneam, Plaut.: abi prae strenue, sequar, Plaut.: abiturum eum non esse, si accessisset, werde nicht (wieder lebendig) weggehen, Cic.: abi, nuntia, geh und melde, Curt.: abiit, excessit, evasit, erupit, Cic.: fugā, Verg.: cum alqo equis (zu Pf.), Liv.: hinc, Liv. u. (Ggstz. huc adire) Plaut.: illinc, inde, Cic.: unde abii? Verg.: ut, unde abissent, eodem statim redirent, Cic.: ab his locis, ab illo, Plaut.: ab urbe, Liv.: ab oculis, Plaut. u. Sen.: ex consilio, ex regno, Liv.: ex agris atque urbibus, Cic.: qui profugus ex Africa abierat, Sall.: repente ex oculis, v. Schlangen, Liv.: e od. ex conspectu, aus dem Gesichte gehen, Plaut. u. Sall., aus dem G. entschwinden, Caes.: de Sicilia, de provincia, Cic.: m. bl. Abl. (s. Nipp. zu Tac. ann. 2, 69), hac urbe, domo, Plaut.: comitio, Liv.: Siciliā, Iustin.: montibus, Verg.: huc, Ter.: quorsum tu abis? Val. Max.: abi quo lubet, Plaut.: hinc in Ephesum, Plaut.: hinc ad legionem domo, Plaut.: foras, hinausgehen, Ter.: procul, Liv.: peregre, Plin.: hinc peregre, Titin.: domum, Ter.: hinc domum, Liv.: suas domos (v. zwei Heeren), Liv.: ab Epidauro Romam, Augustin.: in Angulum aliquo, Ter.: rus aliquo, Plaut.: cum patre Tarentum ad mercatum, Plaut.: illā per angiportum ad erum nostrum clanculum, Plaut.: ad Pompeium, Vell: in aliquas terras, Cic.: in Tuscos in exsilium, Liv.: trans Apenninum, Liv.: trans mare, Amm.: sub iugum, Liv.: sublimis abiit, Liv.: abiit iratus, Cic.: at ego abeo omissa, gehe meiner Wege, Plaut.: abi tacitus tuam viam, Plaut.: ambulatum, Plaut., deambulatum, Ter.: in Volscos exsulatum, in die Verbannung, Liv.: salutatum dominum, Fronto: quietum abeunt, Dict. 4, 16: si abis periturus, in den Tod gehst, Verg.: pars in Hernicos, pars in Latinos praedatura abiit, Liv.: m. Infinit., abi quaerere, geh suchen, geh u. suche, Plaut.: illa in arcem hinc abiit aedem visere, Plaut. –
Dah. abi (wie das franz. va), geh (s. Brix zu Plaut. trin. 830. Lorenz zu Plaut. most. 1065 sq.), teils lobend = gut, nun wohl, schon recht, abi, laudo, Plaut.: abi, virum te iudico, Ter.: non es avarus, abi, Hor. – teils scheltend, »geh = fort, pack dich«, Plaut. u. Ter.: u. so abin? willst du gehen? gehst du? = fort, pack dich, Plaut.: abin an non? Plaut.: etiam tu hinc abis? willst du gleich fort? Ter.: abin istinc? Plaut.: abin hinc ab oculis? Plaut.: abi in malam rem od. abin in malam crucem, scher dich zum Henker, Plaut.; vgl. quin tu abis in malam pestem malumque cruciatum, Cic.: abi hinc cum tribunatibus ac rogationibus tuis, Liv. –
v. Lebl.,
α)im allg.: abeuntia vela, Ov.: derepente celox abiit, Com. inc. fr.: cum somno et flammam abisse, Liv.: spiritus abiit in auras, Ov.: in aëra sucus omnis abit, verfliegt, Ov.: in vanum abibunt verba monentium, werden in den Wind gesprochen sein, Sen.: vis illa mali Herculeos abiit late diffusa per artus, Ov.: speca prosita, quo aqua de via abiret, Cato fr. –
β)v. der Sonne usw., scheiden, sol abit, Plaut.; vgl. abeunte curru (Sonnenwagen), Hor.: hic ubi nox et dies modice redit et abit, Varr. –
γ)von Felsen, Bergen, in die Höhe steigen, ragen, scopulus, qui montibus altis summus abiit, Val. Flacc.: abeunt in nubila montes, Sil. –
δ)in die Tiefe dringen, cornus sub altum pectus abit, Verg. Aen. 9, 700. –
2)insbes.:
a)irgendwie abziehen, davonkommen, wegkommen, ausgehen, zuw. auch im allg. bleiben, sein, werden, ita certe inde abiere Romani ut victores, Etrusci pro victis (so gut wie besiegt), Liv.: Romani semper victores ex quamvis temere coepto certamine abire, Liv.: bellis hoc victor abibat omnibus, Verg.: alcis acies victrix abit, Val. Max.: nocte pro victis Antium abierunt, Liv.: omnia malle quam victi abire, Sall.: pauci integri, magna pars vulneribus confecti abeunt, Sall.: semper incolumis abiit, Cato fr.: neutra acies laeta ex eo certamine abiit, Liv.: ne hostes inultos abire sinat, Sall.: tu missus (vom Richter entlassen, freigesprochen) abibis, Hor.: nemo non donatus (unbeschenkt) abibit, Verg.: u. so nullus ab his unquam immunis abit, Arnob.: haud repulsus abibis, Sall.: alio pacto honeste (mit Ehren) quovis modo abeam nescio, Ter.: ne impune abeat, Varr.: impune abeuntem hostem permitteret sequi, Curt.: absol., abiturum eum non esse (unbestraft davonkommen), si accessisset, Cic. Caesin. 20; u. so ibid. 45 u. 46. –
b)als publiz. t.t. = von einem Amte abgehen, abtreten, consulatu, Cic.: magistratu, Cic.: flaminio, Liv.: sacerdotio, Gell.: honore, Liv. u. Suet.: tutelā, ICt. –
c)v. der Frau, abire ab alqo, vom Manne gehen, sich trennen, scheiden, Plaut.: a te ut abeat per gratiam (in Güte), Plaut. –
d)v. Sterbenden, hingehen, hinübergehen, verscheiden, hinc in communem locum, Plaut. Cas. prol. 59: abiturus illuc, quo priores abiere, Phaedr. 4, 20, 16: ad deos, Cic. Tusc. 1, 32. Lact. 1, 11, 47: ad plures, wie scherzh. »zur großen Armee abgehen«, Petr. 42: e medio, Ter. Phorm. 1019: e vita, Cic. Tusc. 1, 74. Amm. 25, 3, 15: vitā, Vell. 2, 35, 5: u. so absol., insperato abiit, Lucil. sat. 30, 38. –
e)als t.t. bei Versteigerungen = jmdm. entgehen, ihm nicht (zuteil) werden (s. Hofmann Ausgew. Br. Cic. 1, 15, 4), si res abiret a mancipe, Cic.: ne res ab Apronio abiret, Cic.
B) übtr.:
1)im allg.: non longe abieris, du brauchst nicht weit (nach Beispielen) zu suchen, Cic.: quid ad istas ineptias abis? Cic.: longius inde nefas abiit, griff weiter um sich, Ov.: vide, quo iudicium meum abeat, wohin zielt, Sen.: ne nunc incepto longius abierim, Tac.: quorsum abeant? auf welche Seite sollen sie sich stellen? Hor. –
2)insbes., von einem Thema, einem Beginnen, einem Verhältnis abgehen, abschweifen, abweichen, es aufgeben, verlassen, illuc, unde abii, redeo, Hor.: nec nunc incepto longius abierim, Tac.: abeo a sensibus, Cic.: quid ad istas ineptias abis? wozu solch ungehörige Dinge? Cic. – ab ignavia, Naev. com. fr.: ab emptione, zurücktreten, ICt.: a iure, vom R. abgehen, es verletzen, Cic.: etiam tu hinc abis? auch du verlässest meine Sache? Cic.

II)mit dem Nbbegr. des Vergehens, Verschwindens u. dgl., nur übtr.,
1)vom Vergehen der Zeit u. der Zustände mit der Zeit:
a)von der Zeit = verfließen, vergehen, verstreichen, im Perf. = vorbeisein, dum haec dicit, abiit hora, Ter.: abiit illud tempus, Cic.: abiit ille annus, Cic.: annus abit, dum (bis) etc., Ov.: hic dies hoc modo abiit, Cic. –
b)von Krankheiten = verschwinden, aufhören (Ggstz. remanere), nunc quidem iam abiit pestilentia, Cic.: nausea abiit, Cic. –
c)von andern Zuständen usw. = sich verlieren, sich heben, verschwinden, schwinden, sensus abit, Cic.: voluptas cito abibit, Cato fr.: malum in diem abiit, Ter.: timor, fides abiit, Liv.: ubi vanus terror abiit, Liv.: e medio abiit scrupulus, Ter. – dah. illa mea, quae solebas ante laudare: o hominem facilem! o hospitem non gravem! abierunt, damit ist es aus, Cic. –
2)vom Erfolg einer Handlung (= ohne Folgen) abgehen, ablaufen, hingehen, mirabar hoc si sic abiret, Ter.: non posse istaec sic abire, ohne Folgen bleiben, Cic.: non sic abibunt odia, Sen. poët.: sic abierit, das mag so abgehen, Sen. –
3)als t.t. der Geschäftsspr. = der Menge, dem Werte nach zurückgehen, fallen, ut reditus agrorum, sic etiam pretium retro abiit, Plin. ep. 3, 19, 7.

III)mit dem Nbbegr. des Übergehens von einem zum andern, übergehen auf jmd. od. in etw.,
a)auf jmd.: ad sanos abeat tutela propinquos, Hor. –
b)in etw.: in radices vires oleae abibunt, Cato: ab. in semen, Plin.: ne in ora hominum pro ludibrio abiret, in aller Munde zum Gespött werde, Liv.: vigor ingenii velocis in alas et pedes abiit, Ov.: in avi mores atque instituta, sich nach und nach bequemen, Liv.: in proelii concursu abit res a consilio ad vires vimque pugnantium, Nep.: adeo ad omnem patientiam saeculi mos abiit, ut etc., Sen. rhet. u. res in iocos abiit, Sen. rhet. –
2)insbes.:
a)ganz aufgehen, daraufgehen für usw., in quos sumptus abeunt fructus praediorum? Cic. ad Att. 11, 2, 2. –
b)in etwas übergehen, aufgehen, = sich verwandeln, verwandelt werden, zu etwas werden, sic deus in flammas abiit, Ov.: terra abit in nimbos imbremque, Lucil.: oppidum in villam, stagnum in salem abiit, Plin.: in villos abeunt vestes, Ov.: u. als gramm. t.t. E in U abiit, Varr. LL. 5, 91. – / Auch impers.: abire me vis; abibitur, man wird (st. ich werde) gehen, Plaut.: abitum, quam aditum malis, man möchte lieber weg-, als hingegangen sein, Plaut.: tenuit, ne irrito incepto abiretur, Liv. – / Imperat. abei, Corp. inscr. Lat. 1, 1007 v. 8 (= Anthol. Lat. 1276, 8 ed. Meyer): bei den Komik. oft abin (= abisne), s. Holtze Synt. 2, 266: Genet. Gerund. abiendi, Plaut. fr. bei Prisc. 11, 24 extr.: Perf. abivi ist nicht nachzuweisen, denn M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caesarem 3, 5. p. 68, 6 liest Naber abii, u. Augustin. de civ. dei 3, 12. p. 109, 24 D2 steht jetzt ambivit: Perf. abi, Stat. Ach. 2, 437: abit, Plaut. mil. 1331; rud. 325. Ter. adelph. 782 u. oft bei nachaug. Dichtern (s. Neue-Wagener, Formenl.3 3, 446). – Infinit. Perf. abisse fast regelm. für abiisse (bei Dichtern des Metrums wegen abiisse, s. Serv. Verg. Aen. 2, 25).ăb-ĕo, ĭvi or ii, ītum, īre, v. n. (abin = abisne, Plaut. and Ter.; abiit, dissyl., v. Herm. Doctr. Metr. p. 153), to go from a place, to go away, depart.

I. Lit..
A. In gen., constr. with ab, ex, the simple abl., the acc. with in, the local adv. hinc, and absol.: abeo ab illo, Plaut. Cure. 2, 3, 70: abi in malam rem maxumam a me, id. Ep. 1, 1, 72 (v. infra); so id. Bacch. 4, 9, 107: abin e conspectu meo? id. Am. 1, 3, 20 (but also abin ab oculis? id. Trin. 4, 2, 140: id. Truc. 2, 5, 24): ablturos agro Argivos, id. Am. 1, 1, 53: abire in aliquas terras, Cic. Cat. 1, 8, 20: insanus, qui hinc abiit modo, Plaut. Merc. 2, 2, 61: abi prae, jam ego sequar, go on, I will soon follow, id. Am. 1, 3, 45.
With supine: abiit exsulatum, into exile, Plaut. Merc. 3, 4, 6; Liv. 2, 15 fin.; cf.: abi deambulatum, Ter. Heaut. 3, 3, 26.
Absol.: (Catilina) abiit, excessit, evasit, erupit, Cic. Cat. 2, 1, 1: praetor de sellā surrexit atque abiit, id. Verr. 2, 4, 65 fin.: quae dederat abeuntibus, Verg. A. 1, 196 al.: sub jugum abire, Liv. 3, 2, 8 fin.
With inf.: abi quaerere, Plaut. Cist. 2, 1, 26.
Of things: cornus sub altum pectus abit, penetrates deeply, Verg. A. 9, 700.
B. In partic.
1. To pass away, so that no trace remains; to disappear, vanish, cease.
a. Of man, to die: qui nune abierunt hinc in communem locum (i.e. in Orcum), Plaut. Cas. prol. 19; cf.: ea mortem obiit, e medio abiit, Ter. Phorm. 5, 9, 30; so also Cic.: abiit e vitā, Tusc. 1, 30, 74 al.
b. Of time, to pass away, elapse: dum haec abiit hora, Ter. Eun. 2, 3, 50: menses, id. Ad. 4, 5, 57: annus, Cic. Sest. 33, 72: abit dies, Cat. 61, 195: tota abit hora, Hor. S. 1, 5, 14.
c. Of other things: per inane profundum, Lucr. 1, 1108: nausea jam plane abiit? Cic. Att. 14, 10, 2; so id. Fam. 9, 20; Ov. M. 7, 290 al.
2. To be changed from one’s own ways or nature into something else, to be transformed, metamorphosed; always constr. with in (chiefly poet., esp. in Ov. M., as a constant expression for metamorphosis): terra abit in nimbos imbremque, Lucil. ap. Varr. L. L. 5, § 24 Müll.: in corpus corpore toto, to pass with their whole body into another, Lucr. 4, 1111: aut abit in somnum, is, as it were, wholly dissolved in sleep, is all sleep, id. 3, 1066: E in V abiit. Varr. L. L. 5, § 91 Müll.: in villos abeunt vestes, in crura lacerti, Ov. M. 1, 236; id. ib. 2, 674: jam barba comaeque in silvas abeunt, id. ib. 4, 657; 4, 396; so id. ib. 3, 398; 8,555; 14, 499; 14, 551 al.: in vanum abibunt monentium verba, will dissolce into nothing, Sen. Ep. 94 med.; hence, in avi mores regem abiturum, would adopt the ways of, Liv. 1, 32.
II. Trop.
A. In gen., to depart from, to leave off, to turn aside: ut ab jure non abeat, Cic. Verr. 2, 1, 44, § 114; so, ab emptione, Dig. 2, 14, 7, § 6; 18, 2, 14, § 2 sq.: a venditione, ib. 18, 5, 1: sed abeo a sensibus, leave, i. e. speak no more of, Cic. Ac. 2, 28, 9; so often with longe: non longe abieris, you need not go far to seek for examples, id. Fam. 7, 19; cf.: ne longius abeam, id. Rosc. Am. 16, 47; id. Caec. 33, 95 al.: quid ad istas ineptias abis? why do you have recourse to —? id. Rosc. Am. 16, 47: abit causa in laudes Cn. Pompeii, Quint. 9, 2, 55: illuc, unde abii, redeo, I set out, Hor. S. 1, 1, 108: pretium retro abiit, has fallen, Plin. Ep. 3, 19, 7.
B. In partic.
1. With abl., to retire from an office or occupation: abiens magistratu, Cic. Pis. 3, 6; id. Fam. 5, 2, 7: Liv. 2, 27 fin.; 3, 38 fin. al.; so, abire consulatu, Cic. Att. 1, 16, 5; cf. flaminio, Liv. 26, 23 fin.: sacerdotio, Gell. 6, 7, 4: honore, Suet. Aug. 26: tutelā, Dig. 26, 4, 3, § 8; cf.: tutelā vel curā, ib. 26, 10, 3, § 18 al.
2. Of the consequence or result of an action, to turn out, end, terminate: mirabar hoc si sic abiret, Ter. And. 1, 2, 4: cf.: non posse ista sic abire, Cic. Att. 14, 1; so id. Fin. 5, 3, 7; Cat. 14, 16 al.
3. In auctions, t. t., not to be knocked down to one: si res abiret ab eo mancipe, should not fall to him, Cic. Verr. 2, 1, 54; cf.: ne res abiret ab eo, that he may purchase it, id. 2, 3, 64; so Dig. 18, 2, 1; 50, 17, 205.
4. The imper. abi is often a simple exclamation or address, either with a friendly or reproachful signif.
a. Abi, Indis me, credo, Begone, you are fooling me! Plaut. Most. 5, 1, 32; so Ter. Ad. 4, 2, 25; cf. Hor. Ep. 2, 2, 205.
b. Begone! be off! abi modo, Plaut. Poen. 1, 3, 20: abi, nescis inescare homines, Ter. Ad. 2, 2, 12; bence in the malediction, abi in malam rem! go be hanged! Plaut. Pers. 2, 4, 17: abin hine in malam crucem? id. Most. 3, 2, 163 (ef. Cic.: quin tu abis in malam pestem malumque cruciatum? Phil. 13, 21); v. crux and cruciatus.
[Georges 1913] [Lewis/Short]

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert